Hans van der Meer's Eclips Pagina

Inhoud

Totale  zonsverduisteringen t/m 2030:
 

Totale zonsverduisteringen in Nederland

De laatste totale zonsverduistering zichtbaar vanuit Nederland was op 3 mei 1715. Uit de kaart hiernaast blijkt dat deze verduistering alleen totaal was op de Waddeneilanden Texel, Vlieland, Terschelling en een deel van Ameland.

Er zijn geen documenten bekend waaruit blijkt dat deze totale zonsverduistering is waargenomen vanuit Nederland.  Henk Nieuwenhuis van het Eise Eisinga Planetarium ontdekte echter dat een onderwijzer, Hoyte Roucoma (1661-1719) uit het Friese dorp Dronrijp, dagboekaantekeningen had gemaakt. Dronrijp lag net buiten de totaliteitszone. Roucoma schreef dat het gedurend korte tijd zo donker werd dat het onmogelijk was om les te geven.

 Een interessant artikel hierover staat op de website van Zenit.

N.B.: Na 420 jaar zonder een totale zonsverduistering zullen er in een tijdspanne van slechts 16 jaar 3(!) zichtbaar vanuit Nederland zijn:  7 oktober 2135, 25 mei 2142 en 14 juni 2151. De eerstvolgende ringvormige verduistering in (Noord-) Nederland zal zijn op 23 juli 2093. Huidige generaties zullen dus op reis moeten om totale of ringvormige verduisteringen te zien.

 Het pad van de verduistering van 3 mei 1715 kan bekeken worden met  Google Earth. Voor een bestand in .kml formaat klik hier.

 

het totaliteitspad van 3 mei 1715
Verduisteringsdata op deze pagina: Fred Espenak, NASA/GSFC en Edmund Halley


 


 

 

Halley's Zonsversduistering

De verduistering van 3 mei 1715 staat ook wel bekend als Halley's verduistering. Edmund Halley (1656-1742) had de verduistering tot op 4 minuten nauwkeurig voorspeld, en hij was waarschijnlijk een van de eersten die het totaliteitspad op een landkaart intekende. Het pad zat er ongeveer 30 km naast, en dit is door Halley later gecorrigeerd. Omdat Engeland in 1715 nog de Juliaanse kalender had, heeft de kaart als datum 22 april 1715, een verschil met de Gregoriaanse kalender van 11 dagen. De Gregoriaanse kalender werd in 1582 door paus Gregorius XIII ingesteld, maar het duurde tot 1752 voordat Engeland deze overnam.

In 1720 volgde Halley John Flamsteed op en werd de tweede Koninklijke Astronoom (Astronomer Royal). Tot zijn dood in 1742 woonde en werkte hij in Greenwich.

Halley ontdekte de z.g. eigenbeweging van sterren, maar is voor al bekend vanwege de voorspellling van de komeet van 1758. Deze komeet van Halley draait om de zon in 76 jaar, en verscheen in de 20e eeuw in 1910 en 1986.

Totale en ringvormige zonsversduisteringen in Nederland sinds het jaar 1000

TOTAAL:
3 mei 1715 - zie hierboven
17 juni 1433 - groot deel van Nederland
16 juni 1406 - zuidoost Nederland
16 juli 1330 - smal pad over Friesland en Overijssel
6 oktober 1241 - Groningen
20 maart 1140 - uiterste noorden
2 augustus 1133 - groot deel van Nederland

RINGVORMIG:
17 april 1912 - zie hieronder
7 september 1820 - noordoost Nederland
1 april 1764 - groot deel van Nederland (zie hieronder)
12 november 1547 - heel Nederland
15 april 1409 - ten noorden van de Rijn
31 januari 1310 - groot deel van Nederland
5 september 1290 - groot deel van Nederland
23 juni 1191 - noordelijke delen van Nederland
26 oktober 1147 - groot deel van Nederland

Op de kaart hiernaast is het pad van de verduistering van 1 april 1764 te zien. Dit is een detail van een kaart met de paden van de vijf centrale verduisteringen in de 18e eeuw over de landen rond de Noordzee. Hieronder een bericht uit de Leeuwarder Courant van 28 maart 1764 waarin gesteld wordt dat een verduistering even natuurlijkis als het opgaan en ondergaan der zon en maan.
 uit de Leeuwarder Courant van 28 maart 1764

De "Titanic eclipse" van 17 april 1912

  

De laatste ringvormige zonsverduistering zichtbaar vanuit Nederland was op 17 april 1912, twee dagen nadat de Titanic op een ijsberg was gelopen en verging.

Het betrof hier een hybride verduistering. De verduistering was totaal (2 seconden) ten westen van van Portugal. Bij Maastricht duurde de ringvormige fase slechts 5 seconden. Gedurende die tijd was een z.g. parelsnoer zichtbaar rondom de zon.

het pad van 17 april 1912 boven Suriname

Het is interessant om op te merken dat de centrale lijn van de verduistering zowel over Suriname en Nederland liep. In 1912 was Suriname nog een Nederlandse kolonie.

Het is sinds het jaar 1000 slechts een keer voorgekomen dat het pad van een centrale verduistering zowel over Suriname als Nederland liep. Het volledige pad kan bekeken worden met Google Earth. Voor een .kml bestand klik hier.

Ik ontdekte later dat de het pad van de ringvormige verduistering van 24 maart 852 ook over beide landen liep.

het artikel van W.H. Julius in The Astrophysical Journal

Een wetenschappelijke expeditie

Aan het begin van de 20e eeuw was W.H. Julius directeur van het Natuurkundig Laboratorium van de Universiteit van Utrecht. Hij organiseerde  expedities naar de zonsverduisteringen van 18 mei 1901 oo Sumatra en 30 augustus 1905 in Burgos (Spanje). Julius deed metingen aan de zonscorona en nam spectra van de chromosfeer, de dunne laag tussen de fotosfeer en de  corona.

In 1912 leidde hij een expeditie dichter bij huis in Zuid Limburg. Het voornaamste doel was om vast te stellen of de verduistering op het voorspelde tijdstip plaats had.

Tijdens de verduistering werden metingen gedaan met betrekking tot de straling van de zonneatmosfeer.In 1913 publiceerde Julius de resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift  The Astrophysical Journal.


Zie ook: C. de Jager, 2001, De Natuurkunde van de Zon, in Evolutie in Weer- en Sterrenkunde, 100 jaar Nederlands Onderzoek, ISBN 90-6638-041-1.

Terug